Observeren en het verkeer
Een goede ritser in het verkeer rijdt door tot het einde van de invoegstrook. Tijdens het rijden, observeert de bestuurder de weggebruikers op de andere rijstrook. Aan het einde van de strook maakt hij contact met hen, voegt in en sluit aan. In de omgang met kinderen in de kinderopvang en het onderwijs zie je duidelijk parallellen met de ritsers in het wegverkeer en de ritsers in de klas of op de groep: de onderwijsassistent en de pedagogisch medewerker.
Eerst observeert hij het kind en ziet hoe het met hem gaat. Een kind dat tegen een probleem aanloopt wordt opgemerkt, de onderwijsassistent of pedagogisch medewerker maakt contact en sluit aan. Dat doet een ritser in het verkeer ook. Goed ritsen in het verkeer is niet altijd gemakkelijk. Soms wacht je te lang, is de reactie niet alert. Ook dat zie in bij het observeren van kinderen. Soms moet je wachten, soms vereist optreden en moet je meteen actie ondernemen.
Een kind observeren, echt zien, in een volle groep valt niet mee. Er zijn net als in het verkeer soms dagen, dat er kinderen in je dooie hoek zitten. Je weet ergens wel dat ze er zijn, maar je ziet ze niet direct. Er zit iets voor, je wordt afgeleid, je aandacht wordt opgeslokt door duizend andere dingen. Je wacht te lang, je treedt niet adequaat op.
Goed observeren
Een pedagogisch medewerker of onderwijsassistent doet echter hetzelfde als een goed ritser. Eerst observeert hij het kind en ziet hoe het met hem of haar gaat, wat hij of zij aan het doen zijn en of ze begrijpen waar hij of zij mee bezig zijn. Als het goed is, merken de kinderen dit niet. Net als bij ritsen, ben je geduldig, bekijk je de mogelijkheid om in te voegen, om te reageren.
Een kind dat een probleem heeft, wordt wel opgemerkt, de onderwijsassistent of pedagogisch medewerker ziet het, maakt contact en helpt waar nodig is. Soms wachtend tot het juiste moment, soms de keuze aan het kind latend. Gelukkig hoef je in het verkeer niet alleen te ritsen. Vaak gaat het van een leien dakje, dat heb je ook bij kinderen. In het verkeer mag je vaak in volle vaart voortrijden richting prachtige bestemmingen en gaat het goed of moet je even aan de kant van de weg gaan staan. En vooral dat laatste, is zo belangrijk in het observeren. Afstand nemen. Oplettend rondkijken om te signaleren. Juist door afstand te nemen, zie je signalen, die je anders gemist zou hebben. Observeren met rust in je hoofd, hart en handen. Objectief kijken zonder waardeoordeel, zonder direct te interpreteren. Je rijdt eerst tot het einde van de invoegstrook, observeert en als het moment daar is, voeg je in, onderneem je actie. Zo doe je ook bij observeren. Leren je rust te bewaren, om met zekerheid te kunnen zeggen, nu is het tijd om actie te ondernemen. Nu voeg ik in, nu moet ik reageren
De kern van goed observeren
Observeren is een prachtig middel om een kind beter te leren kennen. Het is een middel om bepaalde problematiek te onderzoeken om zo de achtergrond van gedrag te kunnen duiden. Het geeft een andere en extra kijk op het gedrag van kinderen en zijn welbevinden, zijn positieve en minder kwaliteiten. Het helpt ook om je eigen handelen te toetsen. Observeren is nuttig en het werkt. Misschien niet altijd direct. Vaak zijn meerdere observaties nodig en vraagt het je volle aandacht en concentratie. Je moet al je waardeoordelen en interpretaties op zij zetten en gaan kijken naar het feitelijk gedrag, objectief beschrijvend zonder vooroordelen. Wat je ziet, schrijf je op, zonder dit te kleuren met je eigen referentiekader. Dat laatste is een valkuil, want je hebt vaak de neiging om vanuit je eigen referentiekader te kijken, te oordelen en te handelen. Vooral als gehaast bent, het druk hebt, afgeleid wordt.
Bij goed observeren zet je alle muizenissen overboord. Je kijkt naar iemand, je neemt waar, met rust in hoofd en handen. Je verbindt er niet direct een oordeel aan. Je neemt de tijd om te observeren, om rond te kijken, om doelgericht te kunnen anticiperen op dat wat het kind doet.
Door goed en in alle rust te kijken en concreet te beschrijven wat je ziet signaleert je dingen, die je in de snelheid van de dag niet ziet. Door in alle rust concreet de gedragingen van een kind te beschrijven, kun je beter inspelen op de behoefte van het kind, waardoor het welbevinden van het kind groeit. Dat is wat je als onderwijsassistent en pedagogisch medewerker wil, namelijk het welbevinden van kinderen verzorgen. Kinderen zijn diamanten, je mag ze vormen, je stimuleert hun groei. Je laat kinderen schitteren met zijn of haar eigen glans. Door goed onderbouwde, juist uitgevoerde observaties en gerichte acties te verrichten, draag je bij aan de vorming van een kind.
Doel van goed observeren
Mocht het ritsen niet lukken, als je in volle vaart het niet redt, dan sta je even stil aan het einde van de invoegstrook. Zo ook bij het observeren. Observeer, kijk wat het kind om je heen doet. Laat je niet afleiden door allerhande zaken. Neem na een goede objectieve observatie een doordacht besluit. Laat je niet afleiden door allerhande afleidende zaken. Je bestudeert je bevindingen, je bespreekt je gedane observaties met collega’s. Je onderneemt daarna actie, je voegt in, passend bij het kind.
Je gaat goed onderbouwd anticiperen op basis van je doordachte en uitvoerig beschreven observaties en je zorgt voor die acties die het kind nodig heeft. Dat is de kracht van goed observeren, een must voor iedereen die met kinderen werkt.
Tijdens onze opleiding pedagogisch medewerker niveau 3 en 4 leer je hoe je kinderen het beste kunt observeren om zo een grote rol te kunnen spelen bij de ontwikkeling.
Lees hier meer over onze
opleidingen in de kinderopvang.
